Profilaktyka nowotworowa po kobiecemu – ochrona przed rakiem piersi, szyjki macicy, sromu oraz jajnika

W dzisiejszych czasach coraz więcej ludzi zdaje sobie sprawę z tego, że lepiej zapobiegać niż leczyć. W mediach pojawiają się coraz liczniejsze kampanie społeczne nawołujące do badań profilaktycznych, jednak nadal jest w nas lęk. Niewiedza powoduje stres i strach, co prowadzi do tego, że boimy się pójść do lekarza, poddać badaniu. Mam nadzieję, że udało mi się zebrać i w przystępny sposób przedstawić najważniejsze informacje dotyczące profilaktyki nowotworów „kobiecych” – raka piersi, raka szyjki macicy, raka sromu i jajnika.

Samobadanie – to nie boli! Ochrona przed rakiem sutka – rakiem piersi.

Niektóre kobiety tkwią w błędnym przekonaniu, że badają się aby wykryć guza. To nieprawda! Badamy się po to, aby upewnić się, że wszystko jest w porządku.

Jak to zrobić? Kobieca intuicja powinna na podpowiedzieć, jak poprowadzić dłońmi koliste ruchy, by dokładnie zbadać piersi. Jednakże wszędzie, w internecie czy w książkach przedstawione są dokładne metody tego samobadania. Wystarczy chcieć.

A co najważniejsze, każdą niepokojącą nas zmianę, guzek, zmianę skórną, wyciek należy skonsultować z ginekologiem.

Powodami do zastanowienia i konsultacji z lekarzem powinny być:

zmiany w kolorze lub strukturze skóry piersi,
zmiany wielkości lub kształtu jednej z piersi,
krwawienie lub wyciek wydzieliny z brodawek,
zmiany w wyglądzie brodawek, takie, jak np. zaczerwienienia, strupki, wciągnięcia, łuszczenie naskórka,
dołki, zaciągnięcia albo owrzodzenia brodawki bądź skóry na piersi, zmiany kształtu lub zarysu brodawki,
wszelkie wyczuwalne zgrubienia lub guzki w piersi lub pod pachą.
bardziej niż dotychczas widoczne przez skórę naczynia żylne na piersi,
obrzęk ramienia.

Kiedy? Lekarze ginekolodzy polecają wykonywać samobadanie już od dwudziestego roku życia, raz w miesiącu, natomiast przez lekarza badanie piersi powinno odbywać się raz w roku. Warto też od czasu do czasu wykonać kontrolne USG lub mammografię.

USG polecane jest kobietom młodym – od 20 do 30 lat powinno się je powtarzać co dwa lata, natomiast od 30 do 40 lat, co rok.

Mammografia jest metodą dokładniejszą i bardziej wiarygodną, dlatego poleca się ją kobietom po 40 roku życia, kiedy ryzyko choroby nowotworowej piersi diametralnie wzrasta. Powinno się je powtarzać co 1,5-2 lata i nie należy się go bać, pomimo groźnego wyglądu maszyn badanie nie sprawia najmniejszego bólu, może jedynie czasem powodować minimalny dyskomfort.

To nieprawda, że skoro w naszej rodzinie nikt nie chorował, nas nowotwór nie może dotknąć. Jednakże istnieją pewne czynniki, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu piersi. Nie oznacza to, że jeżeli czynniki te nas dotyczą, należy się załamać i pogodzić z chorobą. Oznacza to jedynie, że trzeba do kontroli przywiązać większą wagę i częściej wykonywać badania profilaktyczne. Wczesne wykrycie choroby nowotworowej pozwala bowiem na pełne wyleczenie. Oto najważniejsze czynniki:

wiek – najwięcej zachorowań odnotowuje się pośród kobiet po 50 roku życia, zagrożenie nowotworem wrasta wraz z wiekiem
obciążenie genetyczne – występowanie raka wśród najbliższych krewnych (pierwszy stopień pokrewieństwa – matka, siostra, córka), szczególnie przed 40 rokiem życia; obciążenie mutacją genów BRCA1 i BRCA2.
wiek pokwitania i przekwitania – wystąpienie pierwszej miesiączki przed 12 rokiem życia oraz początek menopauzy po 54 roku życia
brak potomstwa – ryzyko jest większe u kobiet, które nigdy nie rodziły.
późne rodzicielstwo – ryzyko jest 2-3-krotnie większe u kobiet, które pierwsze dziecko urodziły po 40 roku życia.
brak karmienia piersią – kobiety karmiące piersią, nawet przez krótki okres, rzadziej chorują na raka piersi.
wieloletnia hormonalna terapia zastępcza – stosowanie terapii w okresie menopauzy podwyższa ryzyko pojawienia się raka piersi o około 2,7% na każdy rok jej stosowania.
niewłaściwa masa ciała podwyższone BMI – największym ryzykiem są objęte kobiety, które znacząco przybrały na wadze po 18 roku życia. Kobiety otyłe po menopauzie są 2-krotnie częściej narażone na rozwój raka piersi. Otyłość jest też czynnikiem, który sprzyja przerzutom.
niewłaściwa dieta – nadmiar tłuszczów nasyconych (zwierzęcych) w diecie oraz nadmierne spożywanie alkoholu (30-60 gramów dziennie).
promieniowanie jonizujące – ekspozycja na promieniowanie szczególności w młodym wieku.
łagodne zmiany w piersi – u kobiet, u których wykryto atypową hiperplazję nabłonkową, stwierdza się około 4-5 krotny wzrost ryzyka zachorowania.

Cytologia skuteczną bronią przed rakiem szyjki macicy

Najlepszą metodą profilaktyczną raka szyjki macicy jest cytologia, którą poleca się tuż po rozpoczęciu współżycia (jest ono bowiem sposobem zarażenia się wirusem HPV, wywołującym właśnie raka szyjki macicy), bądź po ukończonym 18-tym rokiem życia. Cytologia jest badaniem całkowicie bezbolesnym i bezpiecznym, które pozwala nam na skuteczne zbadanie prawidłowości komórek szyjki macicy. Ponieważ rak szyjki macicy bardzo późno daje pierwsze objawy, cytologia jest jedynym badaniem, które pozwoli na wykrycie stadiów przedrakowych i początkowym, co znacznie zwiększa szanse na całkowite wyleczenie. Dlatego cytologię powinna wykonywać każda kobieta, nawet ta która dobrze się czuję i nie zauważyła w swoim organizmie żadnych nieprawidłowości.

Objawami, które powinny nas natomiast poważnie zaalarmować są:

krwiste upławy o nieprzyjemnym zapachu
krwawienia międzymiesiączkowe
krwawienia kontaktowe, po stosunku
bóle podbrzusza
bóle okolicy krzyżowo-lędźwiowej
problemy z oddawaniem moczu
krwawienia z odbytu

Występowanie takich objawów nie musi świadczyć o chorobie nowotworowej, ponieważ mogą one także występować przy wielu innych, bezpieczniejszych chorobach układu płciowego. Jednak, kiedy się pojawią, należy bezzwłocznie udać się do lekarza – albo w celu wykluczenia nowotworu i uspokojenia, albo w celu zdiagnozowania go i podjęcia odpowiedniego leczenia.

Dodatkowym zabezpieczeniem przed rakiem szyjki macicy jest szczepienie przeciwko wirusowi HPV, który znacznie sprzyja rozwojowi raka. Szczepić można już kilkunastoletnie dziewczynki, lekarze polecają podanie szczepienia przed rozpoczęciem współżycia, jednak nie jest to warunek konieczny. Jest to niestety wciąż szczepienie bardzo drogie – szczepionkę przyjmuje się w trzech dawkach i koszt trzech dawek to około tysiąca złotych.

Analogicznie, jak w przypadku raka piersi, istnieją czynniki sprzyjające zachorowaniu, które mają zwiększyć naszą czujność i częstotliwość badania:

Rozpoczęcie współżycia płciowego we wczesnym wieku (przed 18 rokiem życia).
Liczni partnerzy seksualni.
Infekcje wirusowe (szczególnie wirusem brodawczaka ludzkiego HPV (Human Papilloma Virus), lub wirusem opryszczki genitalnej HSV-2 (Herpes Virus).
Przebyte choroby przenoszone drogą płciową, a także częste choroby infekcyjne w obrębie szyjki macicy i pochwy.
Niski status socjoekonomiczny kobiety i jej partnera.
Obniżenie odporności (immunosupresja np. po przeszczepach lub współistnienie infekcji HPV).
Liczne porody, pierwsza ciąża w młodym wieku, liczne zabiegi przerywania ciąż.
Nie wykonywanie badania cytologicznego w ogóle (po raz pierwszy powinno się je wykonać po rozpoczęciu współżycia seksualnego, a następnie raz w roku nie rzadziej, niż co 3 lata).
Nie wykonywanie badania cytologicznego przez długi okres czasu (więcej niż 5 lat).

Inne kwiatki, czyli jak „wypielić” rak sromu i jajnika

Rak sromu najczęściej dotyka kobiety po menopauzie, po 60 roku życia, jednak jak każda choroba może mieć odstępstwa od reguły i dotknąć nas wcześniej. Objawy są ciężkie do zdiagnozowania, ponieważ przypominają objawy świadczące o niegroźnych infekcjach – ból, pieczenie, świąd. Najprościej wykryć go w postaci guzka lub owrzodzenia, jednak to najskuteczniej potrafi zrobić jedynie lekarz ginekolog, co tylko przemawia za kontrolnymi badaniami ginekologicznymi.

Rak jajnika, wspomniany na początku artykułu objawia się dolegliwościami związanymi z układem pokarmowym – bóle w jamie brzusznej, bezpodstawne uczucie pełności i bóle żołądka, zmiany wagi, zmiana apetytu. Jest niezwykle trudny do zdiagnozowania, nawet poprzez badania ginekologiczne, które jest i tak najlepszą ku temu metodą. Dlatego też, w sytuacji podejrzenia warto skusić się na badanie CA -125 – pobiera się krew i bada obecność w nim antygenowych białek, które w dużej większości świadczą właśnie o raku jajnika.

Pamiętajmy, kobiecość jest piękna, jednak nie jest ona nieskazitelnie czysta, warto się badać, warto sprawdzać, obserwować. Życie jest jedno i trzeba o nie dbać, żeby nigdy nie móc sobie zarzucić, że czegoś nie dopilnowaliśmy i teraz jest za późno.